3 maja 1791 roku to data, która na zawsze zapisała się w annałach polskiej historii. Tego dnia Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 maja, dokument, który miał odmienić losy chylącej się ku upadkowi Rzeczypospolitej. Była to pierwsza w Europie i druga na świecie nowoczesna konstytucja, ustępująca jedynie amerykańskiej ustawie zasadniczej z 1787 roku.
Narodziny Konstytucji
Autorami Konstytucji 3 maja byli wybitni polscy mężowie stanu: król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i Adam Stanisław Krasiński. Ich dzieło było owocem Oświecenia i wyrazem dążeń do naprawy państwa po traumie pierwszego rozbioru Polski.
Rewolucyjne zmiany
Konstytucja 3 maja wprowadzała szereg przełomowych reform:
- Trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
- Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji
- Wprowadzenie dziedziczności tronu
- Nadanie praw mieszczanom i objęcie chłopów opieką prawa
Ustawa Rządowa, jak oficjalnie nazywano Konstytucję 3 maja, przekształcała Rzeczpospolitą w monarchię konstytucyjną. Było to radykalne odejście od dotychczasowego ustroju, który przez wielu był postrzegany jako źródło słabości państwa.
Krótki żywot i długie dziedzictwo
Niestety, losy Konstytucji 3 maja okazały się burzliwe i krótkotrwałe. Już w 1792 roku wybuchła wojna w obronie Konstytucji, znana jako wojna polsko-rosyjska. Mimo heroicznej postawy obrońców, przewaga sił rosyjskich i zdrada części magnaterii, skupionej w konfederacji targowickiej, doprowadziły do upadku reform i drugiego rozbioru Polski.
Choć Konstytucja 3 maja obowiązywała zaledwie 14 miesięcy, jej znaczenie dla polskiej tożsamości narodowej jest nie do przecenienia. Stała się symbolem dążeń niepodległościowych i reformatorskich, inspirując kolejne pokolenia Polaków w walce o wolność i nowoczesne państwo.
Dziedzictwo Konstytucji 3 Maja
Pamięć o Konstytucji 3 maja przetrwała okres zaborów, stając się ważnym elementem polskiej tradycji patriotycznej. Już dwa dni po jej uchwaleniu, 5 maja 1791 roku, dzień 3 maja został uznany za święto narodowe. Tradycja ta była kultywowana mimo represji ze strony zaborców.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, Święto Narodowe Trzeciego Maja zostało oficjalnie przywrócone uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919 roku. Niestety, radość z obchodów nie trwała długo. W okresie PRL władze komunistyczne zakazały oficjalnych uroczystości, widząc w nich zagrożenie dla narzuconego ustroju.
Dopiero po transformacji ustrojowej, 6 kwietnia 1990 roku, Sejm RP przywrócił Święto Narodowe Trzeciego Maja. Od tego czasu jest ono jednym z najważniejszych świąt państwowych, upamiętniającym nie tylko uchwalenie Konstytucji, ale także wielowiekową tradycję polskiego parlamentaryzmu i dążeń wolnościowych.
Konstytucja 3 Maja w pamięci zbiorowej
Znaczenie Konstytucji 3 maja wykracza daleko poza jej krótki okres obowiązywania. Według prof. Henryka Samsonowicza, stanowi ona jeden z trzech kluczowych momentów odzyskiwania przez Polskę niepodległości, obok 11 listopada 1918 roku i 4 czerwca 1989 roku.
Współcześnie, obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja są okazją do refleksji nad polską historią i tożsamością narodową. Święto to przypomina o wartościach, które legły u podstaw nowoczesnego państwa polskiego: suwerenności, praworządności i dążeniu do reform społecznych.
Konstytucyjne dziedzictwo w dzisiejszej Polsce
Choć Konstytucja 3 maja nie obowiązuje od ponad dwóch stuleci, jej duch jest wciąż żywy w polskim systemie prawnym. Współczesna Konstytucja RP, uchwalona w 1997 roku, czerpie z tradycji swojej osiemnastowiecznej poprzedniczki, podkreślając znaczenie takich wartości jak suwerenność narodu, trójpodział władzy czy ochrona praw obywatelskich.
Święto Narodowe Trzeciego Maja jest nie tylko okazją do wspominania przeszłości, ale także do refleksji nad teraźniejszością i przyszłością Polski. Przypomina ono, że konstytucja to nie tylko zbiór przepisów, ale fundament, na którym opiera się nowoczesne, demokratyczne państwo.
Konstytucyjny testament dla przyszłych pokoleń
Dzieje Konstytucji 3 maja to opowieść o odwadze, wizji i determinacji. Mimo krótkiego okresu obowiązywania, jej wpływ na polską świadomość narodową okazał się trwały i głęboki. Jako „ostatnia wola i testament gasnącej Ojczyzny”, jak określili ją jej twórcy, Konstytucja 3 maja stała się drogowskazem dla kolejnych pokoleń Polaków.
Dzisiaj, obchodząc kolejne rocznice jej uchwalenia, oddajemy hołd nie tylko samemu dokumentowi, ale przede wszystkim ideom, które za nim stały. Konstytucja 3 maja pozostaje symbolem dążenia do wolności, równości i sprawiedliwości – wartości, które są fundamentem nowoczesnego, demokratycznego społeczeństwa. Jej dziedzictwo przypomina nam, że budowa silnego i sprawiedliwego państwa jest procesem ciągłym, wymagającym nieustannego zaangażowania i czujności obywateli.
Dodaj komentarz